Ud Müzik Aleti

Saz, bağlama vb. çalgılar gibi inanılmaz güzel bir sesi olan telli Türk müziği çalgısıdır. Şekil olarak iri karınlı, kısa ve kıvrık saplı, kirişli ve mızrapla çalınan bir çalgıdır. Ud sözcüğünün Arapça kökenli olduğu ve El-oud kelimesinden geldiği bilinmektedir. El-oud ise sarısabı ve ödağacı anlamlarına gelmektedir.Perdesiz bir çalgı olan ut, telli ve mızraplı çalgılar kategorisinde yer almaktadır. 3 oktavlık bir ses aralığına sahip olan ut, 11 ya da 12 telli olarak kullanılır. Tel gruplamalarında 6 grup tel bulunmaktadır ve en üstte bulunan bam teli tekli olarak kullanıldığı durumlarda 11, çiftli kullanıldığında ise 12 tellidir. En üstte bulunan bam teli Türk Müziğinde kaba dügah olarak adlandırılan kalın la sesine akort edilir ve genelde dem maksatlı olarak kullanılır.

Ut’ un gövdesi yarım armudu andıran bir yapıya sahiptir. Gövde kısmı için sert ağaçlardan olan maun, gürgen gibi ağaçlar tercih edilir. Arka kısmı olan sırt tarafı, yaprak olarak adlandırılan 20 ile 21 arası eşit parçadan oluşur. Sap kısmında bulunan burgular geriye doğru sıralanmıştır. Mızrabı diğer mızraplı çalgılara göre daha uzundur ve parmakların arasından geçirilerek tutulur.

Türkçeye ut kelimesi Arapça ud, kelimesinden geçmiştir. Oldukça eskiye dayanan bir çalgı olan ut, aslında lavta çalgısının Anadolu’da bugünkü şeklini almış ve kullanılan biçimidir. Lavtaya oranla daha geniş bir gövdeye sahiptir ve boyu daha büyüktür. Ayrıca lavtada bulunan perdeler ut’ ta perdesiz hale dönüştürülmüştür.
İran’ da yaygın olarak kullanılan ut, ülkemize Udi Afet Bey tarafından getirilerek bugünkü şeklini almıştır.

Çok eski bir çalgı olan Ut’ un, metodu ülkemizde çok eskiye dayanmayıp 1920’ li yıllardan itibaren yazılmaya başlanmıştır. Muhiddin Targan, Nevres Bey, Yorgo Bacanos, Ali Rıfat Çağatay ülkemizin yetiştirmiş olduğu önemli ut virtüözlerinden bazılarıdır.